Nieuwegein niet bang om regie te pakken bij grote asbestbrand – ‘Voor een asbestbrand is geen blauwdruk’
Nieuwegein werd in het najaar van 2017 geconfronteerd met een flinke asbestbrand. Zoals gebruikelijk, namen ervaren hulpverleners in de eerste uren het initiatief voor de operationele leiding van de calamiteit. Maar dan. Dan gaat de verantwoordelijkheid toch echt naar de gemeente, voor wie dit geen dagelijkse kost is. Hoe heeft de gemeente Nieuwegein deze calamiteit ervaren? Was het moeilijk om als relatieve leek onder extreme omstandigheden de juiste keuzes te maken? Jurgen Mulderij, projectleider van de gemeente Nieuwegein, geeft inzicht.
In de nacht van 30 oktober woedde er een flinke brand op het bedrijventerrein De Liesbosch in Nieuwegein. Omdat er bij het getroffen bedrijf asbestplaten in het dak verwerkt waren, was al snel duidelijk dat er asbest was vrijgekomen. In eerste instantie dacht de brandweer dat de verontreiniging beperkt was gebleven tot het bedrijventerrein zelf. Na gespecialiseerd onderzoek bleek het verspreidingsgebied vele malen groter. Onder andere de provinciale weg, toegangswegen, bermen en het bos waren verontreinigd.
Frisse kijk
Voor geen enkele gemeente is zo’n grote asbestbrand aan de orde van de dag. ‘Voor ons was het in ieder geval de eerste keer dat we hiermee geconfronteerd werden’, vertelt Mulderij. Nadat eerst de gebruikelijke Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijding Procedure (GRIP) was ingezet, werd hij als projectleider aangewezen. ‘Ik kom niet uit de milieuhoek. Wel ben ik goed in het leggen van verbindingen en het aansturen van processen. Natuurlijk schrik je in eerste instantie van een asbestbrand. Al snel neemt het verantwoordelijkheidsgevoel het over.’
Eerst de belangrijke toegangswegen
De eerste dagen na de brand zat de gemeente Nieuwegein vooral in de doe-modus. ‘Het draait dan allemaal om het stellen van de juiste prioriteiten. Dinsdagmiddag hadden we de grenzen van de verontreiniging haarscherp in beeld. Voor ons was het zaak om zo snel mogelijk de toegangswegen naar het bedrijventerrein weer open te hebben. Daar is met man en macht aan gewerkt. De wegen moesten schoon, zodat de bedrijven weer bereikbaar waren en zodat we op het terrein en in de panden aan de slag konden.’
Duidelijke focus
Bij zo’n calamiteit is het volgens de projectleider belangrijk dat er een slagvaardig team en experts klaar staat. ‘Wij hebben een intern projectteam samengesteld dat zich richtte op belangrijke thema’s als communicatie, sanering, financiën en juridische zaken. We wilden zaken goed af kunnen tikken, en dus kwam er ook een stuurgroep met hierin de gemeentesecretaris, burgemeester, wethouders en leden van de projectgroep. Dan was er ook het overleg met experts als SGS Search. Wij wilden tijdens het proces met specialisten kunnen sparren, onder andere om goed inzicht te krijgen in de consequenties van ons handelen.’
Geld, ook een belangrijke factor
Toch zul je als gemeente uiteindelijk zelf keuzes moeten maken, is de overtuiging van Mulderij. ‘Het gaat eerst en vooral om de veiligheid van mensen en omgeving. Maar er komen ook veel belangen samen. Zo’n asbestbrand kost ontzettend veel geld. De verantwoordelijkheden moeten dus op de juiste plek komen te liggen. Voor ons was het belangrijk om zaken op een manier te regelen waar we als gemeente achter stonden. Deze duidelijkheid én een goede communicatie hierover hebben uiteindelijk een positieve uitwerking op het hele traject. Als gemeente beschikten we zo over een basis waarop we terug konden vallen.’
Rechtlijnig
Als verantwoordelijke partij neem je niet altijd de meest populaire beslissingen, ervaarde de gemeente Nieuwegein. ‘Zo besloten wij al snel dat wij het schoonmaken van de openbare wegen en bermen voor onze rekening namen. Woensdag hadden we hier een gesprek over met alle eigenaren van de panden. We kwamen dus met de boodschap dat zij verantwoordelijk werden gesteld voor hun eigen bedrijven en alles hieromheen in basis zelf moesten regelen. Dat zijn geen makkelijke gesprekken, maar we wilden tijdens het hele proces vooral duidelijk zijn. Overigens is deze boodschap zeer positief opgepakt. Het snel schoon krijgen van de bedrijven en het terrein bleek het gemeenschappelijke doel.’
Informatiecentrum als middelpunt
De gemeente Nieuwegein wilde gedurende het hele traject vooral bereikbaar zijn en stelde zich daarom bewust op als facilitator. Al heel snel – op dinsdagochtend - stond er middenin het schoongemaakte gebied een keet waar iedereen met vragen terecht kon. ‘Dat bleek een gouden zet. Als je als eigenaar van een pand aansprakelijk wordt gesteld, dan wil je wel weten waar je terecht kunt. Dan wil je vooruit kunnen ook. Normaal moet er vóór de daadwerkelijke sanering eerst een aanvraag worden gedaan bij het Omgevingsloket. Wij hadden het zo geregeld dat er op basis van goedgekeurde inventarisatierapporten alvast gesaneerd mocht worden.’
En dan?
Binnen drie weken was het bedrijventerrein grotendeels schoon. ‘Wat ons betreft was dit een afzienbare periode, waar we tevreden over zijn. Dit waren ook de meest hectische weken. De maanden erna hebben we onder andere de bermen, het fietspad en de bossen schoongemaakt. Ook dan moet je belangrijke beslissingen blijven maken, waar je vooraf niet over hebt nagedacht. Kies je binnen het verontreinigde gebied bijvoorbeeld voor “hand-picking” of afgraven? Wij kozen voor het laatste. Nu zijn we bezig om alle bermen opnieuw in te richten.’
Daadkrachtig Nieuwegein
De impact van een asbestbrand is groot, beaamt de gemeente Nieuwegein. Toch zijn er ook positieve kanten te benoemen. Mulderij: ‘Zo zijn wij erachter dat we als gemeente over daadkracht beschikken. Dat er hier in een crisissituatie betrokken mensen opstaan die ergens 200% voor gaan. Na drie weken was alle bedrijvigheid op De Liesbosch terug. En natuurlijk hebben we tijdens het traject ook mensen teleurgesteld. Zo waren er bijvoorbeeld frustraties bij mensen die lang hun volkstuin niet op konden. Toch denk ik dat we de juiste prioriteiten hebben gesteld. Voor een asbestbrand is geen blauwdruk, maar vlieg de zaken vooral aan op een manier waar je achter staat.’
