De trajectcontrole op de A2 schaf je toch ook niet af
De discussies rondom de beheersing van risico’s van asbest zijn al jaren onverminderd fel. Het kan allemaal stukken minder wat betreft kosten en controles, is het polariserende geluid. Maar is dit terecht? Kunnen we ons zorgvuldig opgebouwde borgingssysteem rondom asbest zomaar overboord gooien? Wat mij betreft niet. Asbest is simpelweg te gevaarlijk om er geen regels, controles en borging aan te verbinden. Het effect van menselijk gedrag mag nooit onderschat worden.
Het valt juist niet mee
Het klopt dat mensen in bepaalde gevallen relatief weinig risico lopen, bijvoorbeeld omwonenden of toevallige passanten in het geval van een asbestbrand. Om deze conclusie vervolgens door te trekken naar andere situaties en te stellen ‘dat het allemaal wel meevalt met de impact van asbest’, is gevaarlijk én onterecht. Hiermee ondermijnen we alle gedragsregels die we de afgelopen vijfentwintig jaar ontwikkelden en die er juist toe leidden dat we in Nederland veilig met asbest omgaan.
Juiste gedragsdeterminanten bevorderen veilig gedrag
Er zijn regels nodig die veilig gedrag bevorderen om ook in de toekomst goed met asbest om te gaan. Vandaar dat ik graag de term ‘gedragsdeterminanten’ wil introduceren. Determinanten zijn factoren die ons gedrag verklaren. Ik ben van mening dat juist op dit vlak de afgelopen decennia een enorme slag is gemaakt. Denk onder andere aan de manier van toezicht houden en de controles die plaatsvinden. Ze leiden direct tot een betere en zorgvuldigere werkwijze van de betrokkenen.
De remmende werking van flitspalen en trajectcontroles
Het pleidooi voor minder toezicht, minder maatregelen en minder (eind)controles vind ik gevaarlijk. Om duidelijk te maken waarom, trek ik een vergelijking met de trajectcontrole op de A2: 99% van de bestuurders op de A2 rijdt overdag netjes minder dan 100 km/u. Is dit hét bewijs dat de trajectcontrole overbodig is? Ik ben er juist van overtuigd dat deze snelweg veiliger is en het merendeel zich aan de maximumsnelheid houdt, omdát er trajectcontroles zijn. Schaf je deze af, dan zit er letterlijk geen rem meer op automobilisten. Er zullen meer risico’s worden genomen, met alle gevolgen van dien. Zo zou het binnen de asbestketen ook kunnen gaan. Er wordt nu zorgvuldig gewerkt, mede omdát er borging, controles en onafhankelijke eindbeoordelingen zijn.
Uitdagend puzzelstuk
Natuurlijk is er ruimte voor discussie en heeft niet iedereen dezelfde mening. Dat mag en houdt de keten scherp. Het is ook zeer terecht om de kosten binnen de keten in bedwang te willen houden. Het afschaffen van het borgingssysteem vind ik echter geen optie. Dan wordt het een ongereguleerde situatie. Met bovenstaande in het achterhoofd, is het interessant om te kijken hoe we de risico’s, kosten en arbeidsomstandigheden op elkaar afstemmen. De hamvraag: hoe doen we recht aan de gevraagde kostenverlaging en vermindering van de controles, maar bewaken en borgen we tegelijkertijd een geaccepteerd veiligheidsniveau? Wat mij betreft blijven controles een belangrijke rol spelen.
Relatie tussen controle, borging en gedrag
Weten dat er controle is, doet immers iets met ons gedrag. We gedragen ons op zijn minst zorgvuldiger. Ik besef echter ook dat een 100%-controle niet altijd wenselijk en betaalbaar is. Hierover kunnen we met elkaar in gesprek. Het is bijvoorbeeld een optie om de relatie tussen controle, borging en gedrag te onderzoeken. Hiervoor grijp ik weer terug op de A2-analogie. Als de huidige kosten te hoog zijn, dan kunnen we afspreken dat het acceptabel is dat 95% van de automobilisten zich aan de snelheid houdt in plaats van 99%. We nemen het risico dat er meer ongelukken plaatsvinden, maar op basis hiervan zoeken we wel naar het beste evenwicht.
Steekproeven?
Zonder trajectcontrole is het aannemelijk dat het gedrag binnen aanzienlijke tijd leidt tot een veel lager nalevingspercentage. Maar wat gebeurt er met je rijgedrag als we afspreken dat de trajectcontrole één dag in de week aanstaat, zonder te zeggen welke dag? Of als deze wisselend in de ochtend of in de middag aanstaat, maar je weet niet wanneer? Neem je het risico? En als na tien achtereenvolgende controles met de juiste snelheid, de afspraak komt dat je nog maar om de vijf keer steekproefsgewijs wordt gecontroleerd; wat doet dit met je gedrag?
Zoveel druk als nodig
Bovenstaande is gemakkelijk te vertalen naar het asbestwerkveld. Moeten we bij elke toepassing altijd 100% controle toepassen? Of is het voldoende om te zeggen dat we bij repeterende saneringen met voorspelbaar risico, één op de drie keer een visuele inspectie komen doen en één op de vijf keer onaangekondigd een luchtmeting uitvoeren? De wetenschap dat er iemand kan komen controleren, levert misschien wel zoveel positieve druk op dat 98% van het werk goed wordt uitgevoerd. We bepalen samen of dat een aanvaardbaar niveau is en of het de gezondheidsrisico’s waard is. Het ultieme streven? Een acceptabel opleveringsniveau dat recht doet aan de kosten én veiligheid.
Dit artikel is afkomstig uit het Asbestfeitenmagazine 2019.
