De kans op ziekte door chroom-6 hangt af van de duur en mate van blootstelling
Chroom-6 kan uiteenlopende ziektes veroorzaken. Teake Pal, voorheen werkzaam als beroepsziektespecialist bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB), roept werkgevers op om uiterst zorgvuldig met chroom-6 om te gaan. ‘Lang niet alle ziektes die je door chroom-6 kunt krijgen, ontstaan in de praktijk ook daadwerkelijk. Toch moeten werkgevers alles in het werk stellen om blootstelling te voorkomen.’
Gezondheidsrisico’s door chroom-6
Blootstelling aan chroom-6 in damp-, rook- of stofvorm geeft verschillende gezondheidsrisico’s. Pal: ‘De kankerverwekkende eigenschappen van chroom-6 zijn het meest zorgwekkend. Chroom-6 vergroot de kans op long- en neuskanker. Het wordt ook geassocieerd met maagkanker, maar hiervoor bestaat minder bewijs. Daarnaast kan chroom-6 allergische reacties veroorzaken, zoals astma en allergisch contacteczeem. En we weten dat chroom-6 reprotoxisch is: het kan de vruchtbaarheid en de ontwikkeling van een ongeboren kind beïnvloeden.’
Andere gezondheidseffecten van chroom-6 staan volgens Pal nog ter discussie. ‘Chroom-6 wordt in verband gebracht met bijvoorbeeld auto-immuunziektes, kanker in andere organen of gebitsproblemen, maar wetenschappelijk bewijs hiervoor ontbreekt.’
Chroom-6 in ons lichaam
Chroom-6 kan via de luchtwegen en de slokdarm in het lichaam komen. In de markt is er ook veel onrust over de opname van chroom-6 door de huid; een risico dat bijvoorbeeld bij asbest niet bestaat. ‘De kans dat chroom-6 door de huid in het lichaam komt, is heel klein. Tenzij de huid al beschadigd is’, aldus Pal. ‘Zogenoemde systemische opname van chroom-6 kan door inademen of inslikken. De route via de luchtwegen is de belangrijkste. Ingeademde stofdeeltjes kunnen echter alsnog worden doorgeslikt als ze door de trilhaartjes in onze grote luchtwegen omhoog gewerkt worden tot in de keelholte.’
‘De effecten van chroom-6 komen vooral tot uiting op de plek waar het neerslaat. In het lichaam wordt chroom-6 namelijk heel snel omgezet in het veel minder schadelijke chroom-3. Chroom-3 is niet kankerverwekkend. Het zijn juist de actieve zuurstofverbindingen die bij de omzetting van chroom-6 naar chroom-3 vrijkomen die het DNA in onze cellen beschadigen. Daardoor kan kanker ontstaan.’
Verhoogd risico op kanker
Het is volgens Pal vaak lastig aan te tonen of een ziekte als longkanker daadwerkelijk door chroom-6 is ontstaan. ‘Ten eerste is er de factor tijd. Er zit zeker 10 tot 15 jaar tussen het eerste contact met chroom-6 en het moment dat de ziekte tot uiting komt. Als de blootstelling 5 jaar geleden begon, kan chroom-6 dus niet de oorzaak zijn. Bovendien moet je kijken naar alle factoren die een ziekte kunnen veroorzaken. Als iemand bijvoorbeeld heeft gerookt, is de bijdrage van chroom-6 aan het verhoogde risico op longkanker vaak minimaal.’
Mate en duur van blootstelling
Het risico op ziekte door chroom-6 is te berekenen als bekend is hoe lang en aan welke concentraties chroom-6 iemand is blootgesteld. ‘Er is pas een duidelijk verhoogd risico op kanker na een forse blootstelling over een langere periode’, stelt Pal. ‘Uit onderzoek onder chroomwerkers in verschillende industrieën, blijkt dat zij gemiddeld zo’n 20% meer kans op longkanker hebben dan mensen die niet met chroom werken, ook als rekening is gehouden met andere factoren. Deze mensen zijn echter vaak meer dan 10 jaar lang blootgesteld aan chroom-6.’
‘De kans op ziekte door chroom-6 wordt dus vooral bepaald door de duur en de mate van blootstelling. Net als bij asbest kun je ziek worden als je één keer met chroom-6 in aanraking komt. In risicoberekeningen verdwijnt die kans echter in de ruis van andere oorzaken. Oftewel: de kans dat longkanker ontstaat door bijvoorbeeld luchtvervuiling is vele male groter dan door eenmalig contact met chroom-6.’
Onderscheid tussen gevaar en risico
Er moet volgens Pal dus een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen het gevaar en het risico: ‘Het gevaar van chroom-6 is groot, het kan in theorie nogal wat ziektes veroorzaken. Maar hoe groot is het risico dat dit in de praktijk ook gebeurt? Deze nuance ontbreekt nog wel eens in de media-aandacht. Je kunt ziek worden van chroom-6, maar de kans daarop blijkt in risicoberekeningen vaak kleiner dan de berichtgeving doet vermoeden.’ inmiddels verboden. Desalniettemin gelden er volgens Pal terecht strenge regels voor het werken met kankerverwekkende stoffen. ‘Blootstelling aan lage concentraties chroom-6 zorgt al voor een zekere risicoverhoging. Daarom is er een strenge norm voor de concentratie chroom-6 in de lucht. De zorgplicht van werkgevers gaat in deze heel ver. Zij moeten al het mogelijke doen om de blootstelling te minimaliseren.’
Zorgplicht en gezondheidsbewaking
Onze arbowetgeving stelt duidelijke eisen aan het werken met kankerverwekkende stoffen. Dat begint met bewustwording van de risico’s, goede voorlichting en instructie. In een risico-inventarisatie en -evaluatie moeten werkgevers de blootstelling aan gevaarlijke stoffen meten en beoordelen. ‘Dat gebeurt nu met luchtmetingen, maar wat mij betreft hoort daar ook gezondheidsbewaking bij. Controle van het bloed of de urine laat bijvoorbeeld zien hoeveel gevaarlijke stoffen mensen daadwerkelijk binnenkrijgen. En een gericht periodiek onderzoek kan aantonen of er bijvoorbeeld huid- of luchtwegklachten ontstaan.’
‘Bedrijven brengen vaak te weinig verdieping aan in hun risico-inventarisatie, zeker wat betreft chemische belasting’ vindt Pal. ‘De gezondheid van werknemers staat voorop. Rechters stellen dan ook hele hoge eisen aan de zorgplicht van werkgevers. In een letselschadezaak zullen ze kijken of de werkgever aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Heeft hij genoeg gedaan om blootstelling aan gevaarlijke stoffen te voorkomen? Als dat niet zo is, is de kans groot dat de werkgever aansprakelijk wordt gehouden. Ook als het maar zeer de vraag is of een ziekte door chroom-6 is ontstaan of als er zelfs nog geen wetenschappelijk bewijs is dat chroom-6 die ziekte kan veroorzaken.’
Dit artikel is afkomstig uit het magazine Chroom-6: de feiten op een rij.
