Hergebruik bouwmaterialen wordt lucratieve markt

Deuren, kozijnen en wc-potten uit slooppanden halen en hergebruiken? Leuk duurzaamheidsgebaar, maar het zet weinig zoden aan de dijk. Hergebruik heeft pas zin als het systematisch en op grote schaal gebeurt. En dan kan het nog lucratief zijn ook. De bouw zou er goed geld aan kunnen verdienen. Voorwaarde is wel dat de sector zijn eigen eindproduct met andere ogen gaat bekijken. Michel Baars vertelt in Cobouw.

bron: Cobouw, 28 juni 2013.

Gebouwen zijn niet alleen gebruikers van grondstoffen, ze kunnen ook grondstoffen leveren en daarmee bijdragen aan de duurzaamheid van de gebouwde omgeving. Dat is de kern van de boodschap die Michel Baars uitdraagt op blogs en symposia. Nog zeer onlangs trad hij ermee voor het voetlicht op het Bouwcampus Duurzaamheidscongres. Baars is bedrijfsdirecteur van Search Ingenieursbureau dat onder andere adviseert over duurzame herontwikkeling en bouw-, sloop en renovatieprojecten. Voordat hij zich op de bouw richtte, begeleidde Baars de ontmanteling van afgedankte schepen. "Dat is al heel lang een verdienmodel. Schepen bestaan eigenlijk maar uit één soort materiaal. Haal alle toevoegingen eraf en je houdt één brok staal over. Dat kun je verkopen. Mijn boodschap is: kijk ook eens op die manier naar gebouwen. Het is raar dat wij betalen voor de sloop van een gebouw, we zouden er juist geld aan moeten overhouden.''
Tien jaar geleden, zegt Baars, sprak hij tegen dovemansoren als hij probeerde bouwbedrijven te overtuigen dat wat met schepen kon, ook met gebouwen mogelijk was. "Ik kreeg die gedachte niet voor de bühne. Nu zie ik het enthousiasme ervoor snel toenemen.'' De groeiende belangstelling is volgens hem een gevolg van het toenemende besef dat de grondstoffen opraken. "De prijzen zijn in de afgelopen tien jaar enorm gestegen. Je ziet druk op grondstoffen ontstaan en druk op de bouwkosten. De waarde van ontmantelen en weer assembleren wordt nu ontdekt.''

Afvalberg

Kortom, de bouw is rijp om de overstap te maken van lineair naar circulair denken, aldus Baars. Kringlopen zijn het antwoord op de toenemende schaarste aan grondstoffen. Stop de verspilling van kostbare materialen die heel goed herbruikbaar zijn. Hij zoekt naar een vergelijking en kiest een voor iedereen herkenbaar apparaat: de mobiele telefoon. "In de VS worden dagelijks 426.000 van die dingen weggegooid. Dat is gewoon geld in de vuilnisbak gooien! Er zijn dure en schaarse metalen in verwerkt. Het iridium en tinsteen dat de batterijen bevatten, zou je zo weer kunnen hergebruiken.''
De bouw gaat nog teveel op een soortgelijke wijze met herbruikbare materialen om, betoogt Baars. "De bouwsector is een grootgebruiker van grondstoffen. Veertig procent van de totale afvalberg is afkomstig uit de bouw. Daarvan is 65 procent steenachtig materiaal. Wat gebeurt daarmee? Het wordt vermalen en onder wegen aangebracht. Dat kun je moeilijk hergebruik noemen. Dat is downcyclen. De levensverwachting van een baksteen is drieduizend jaar. Maar wij plegen na het zestigste jaar euthanasie en leggen de resten onder een weg. Doodzonde!''

Grondstoffeninventarisatie

Wat zou dan wel de juiste benadering zijn? "Om te beginnen zouden we bij het ontwerpen van een gebouw al rekening moeten houden met de vraag hoe we het straks gaan demonteren," zegt Baars. Nu is het zo dat we van gebouwen vaak niet weten welke materialen er in zijn verwerkt. Dat zou met het oog op toekomstig hergebruik beter geregistreerd moeten worden. Het nieuwe Bouwbesluit zet al een stapje in die richting, door nadrukkelijker stil te staan bij een grondstoffeninventarisatie vooraf. "Het is niet nodig te wachten tot zulke inventarisaties zijn ingeburgerd", meent Baars. "We kunnen nu ook al aan de slag. Er liggen voldoende kansen in het vastgoed dat we nu bezig zijn te renoveren, te transformeren of te slopen. Dit vastgoed is weliswaar nog niet ontworpen met de gedachte dat het zoveel mogelijk aan waardevolle grondstoffen moest opbrengen, maar toch is een groot deel van het toegepaste bouwmateriaal al geschikt voor hoogwaardig hergebruik.''
De bouw zou bij de inzameling de ''Ladder van Lansink'' als leidraad moeten nemen, bepleit Baars, en voor afval de meest geschikte duurzame verwerkingsmethode moeten kiezen in de volgorde hergebruiken, recyclen, verbranden, storten. Hergebruik heeft zijn absolute voorkeur. "Dan houd je de kwaliteiten van een grondstof in stand. Bij recycling gaat altijd een stapje van de waarde verloren.''
Sommige fabrikanten van bouwmaterialen zijn al zo ver dat ze grondstoffen uit sloop en leegstand systematisch inzamelen om die opnieuw te gebruiken. Baars: "Calduran neemt kalkzandsteenblokken terug en maakt er nieuwe kalkzandsteenblokken van, Mosa neemt keramiek terug en gebruikt de grondstoffen voor nieuwe keramiek.''

Rotterdam Cirkelstad

Er zijn ook bedrijven die hun activiteiten coördineren om een kringloop tot stand te brengen. Baars verwijst naar Rotterdam Cirkelstad, waarin onder andere corporatie Woonbron, sloopbedrijf Oranje, betonfabrikant Holcim, afvalinzamelaar Roteb en Search samenwerken. Sloopmateriaal uit woningen levert daar de grondstoffen op voor bijvoorbeeld nieuwe betonnen ondergrondse huisvuilcontainers. "Het principe van zo'n cirkel is dat in één regio de bouw-, renovatie- en sloopagenda op elkaar worden afgestemd. Zo kun je tot hergebruik komen en de kringloop sluitend maken. Corporatiekoepel Aedes en voormalig minister Jacqueline Cramer – de burgemeester van Rotterdam Cirkelstad – willen het idee over heel Nederland uitrollen.'' Hoe meer bedrijven er deelnemen, hoe interessanter het verdienmodel uiteindelijk wordt. Baars: "Hergebruik is nu al niet duurder dan traditioneel materiaalgebruik. Als de inzameling landelijk goed wordt geregeld, kan het zelfs winstgevend worden. Vergis je niet in de bedragen die hier mee gemoeid kunnen zijn. McKinsey heeft uitgerekend dat een circulaire economie in Europa een potentieel heeft van 500 miljard euro. De Nederlandse bouwsector zou daar een groot aandeel in kunnen hebben.''