Het resultaat van 25 jaar asbestverbod: Een onverzettelijke wil om asbest definitief achter ons te laten
Het totaalverbod op asbesthoudende materialen was op 1 juli 1993 een feit. Het is ongetwijfeld het belangrijkste moment in onze asbestgeschiedenis. Vanaf dan is het “simpel”: we tolereren geen asbest meer. Maar er zijn meer belangrijke momenten die het 25-jarige asbestverbod definiëren. Marc Schreuder was al vóór het asbestverbod als asbestanalist werkzaam en werkt nu als projectmanager bij SGS Search. Door de jaren heen begeleidde hij vele grote asbestprojecten. ‘De asbestaanpak in Nederland is verfijnd. Er is meer structuur. Asbest is werkbaarder geworden’, vat hij de geschiedenis samen.
De jaren in de aanloop naar het asbestverbod waren merkwaardig, herinnert Schreuder zich. ‘Je moet je voorstellen dat we begin jaren negentig op jaarbasis duizenden eindcontroles uitvoerden. Dat terwijl we wisten dat er jaarlijks tonnen asbest werd ingevoerd en verwerkt. Het leidde tot bizarre situaties. Dan gingen we bij een bedrijf filters met asbest vervangen, terwijl de productie met asbesthoudende materialen nog volop draaide. Zo’n situatie was tekenend voor die tijd. We vergeten het vaak, maar in 969 was al bekend dat asbest dodelijk was. In 1977 kwam het kabinet met het voorstel om asbest te verbieden. Er waren toen echter teveel bedrijfsmatige belangen, waardoor het verbod niet doorging.’
Daar waar vastberadenheid het overneemt
Schreuder verwijst meteen naar het komende verbod op de asbestdaken om aan te geven hoe de omgang met asbest vanuit de kern veranderd is. ‘Het is bijna zeker dat het verbod op asbestdaken er komt. Wat een contrast met het afketsen van het totaalverbod in 1977. Vroeger mochten bedrijven vooral niet op kosten gejaagd worden. In feite werden risico’s dus voor lief genomen. Nu staat onze veiligheid voorop. Het saneren van de daken kost veel geld, maar we zijn vastberaden en gaan dit vóór 2024 doen. Wat mij betreft is dit een goed voorbeeld van onze wil om asbest definitief uit de weg te ruimen.’
De belangrijkste mijlpalen
Die daadkracht is niet vanzelf gekomen. Daar is hard voor gewerkt. Het is een proces van geleidelijke verandering. Van steeds dichter naar het einddoel toe werken. Schreuder: ‘Ik zie het verbod op 1 juli 1993 als het vertrekpunt. Vanaf toen was er een grens waar niemand meer omheen kon: asbest kon en mocht niet meer. Op 1 oktober 1993 betrad de DTA’er het werkveld. Ook dat was memorabel. Saneringen stonden vanaf nu onder toezicht van een specialist. Alles werd professioneler. Tevens belangrijk: 2012, de inventarisatieplicht voor asbest in schoolgebouwen. De plicht om te inventariseren, was tot dan toe nog nooit vertoond. Ten slotte is er de verlaging van de grenswaarden per 1 juli 2014 en 1 januari 2017.’
Hoe zit het met onze perceptie op asbest?
Als je naar de geschiedenis van asbest kijkt, dan is het volgens Schreuder ook belangrijk om de perceptie op asbest mee te nemen. Die is veranderd, ervaart hij dagelijks. ‘Vroeger was er wat asbest betreft óf pure paniek, óf men reageerde laconiek. Er was geen grijs gebied. Er wordt soms nog steeds laks gereageerd, maar dat is niet de tendens. Zo zijn er steeds meer bedrijven die medewerkers die met asbest in aanraking komen opleiden. Installatie-, bouw- en sloopbedrijven nemen over het algemeen hun verantwoordelijkheid. Nu wordt een sloop bijvoorbeeld direct stilgelegd als er asbest in het spel is. Tien tot vijftien jaar geleden accepteerde de baas dat niet. Het werk moest vooral door.’
Risicodenken, ongetwijfeld de grootste winst
Het denken in risico’s is wat Schreuder betreft zonder twijfel de grootste winst van 25 jaar asbestverbod. ‘De belangrijkste les uit het verleden is dat we vanuit de saneringsbranche werkelijk alles op alles moeten zetten om risico’s weg te nemen. Ik ben dan ook het meest blij met de ontwikkeling die we doorgemaakt hebben om saneerders te beschermen. Neem spuitasbest. Niets zo gevaarlijk als dat. Weg dus met de omgevingsafhankelijke adembeschermingsmiddelen. We gebruiken anno 2018 omgevingsonafhankelijke maskers, zodat er altijd zuivere lucht voorhanden is. Een heel belangrijke ontwikkeling.’
Verlaging van de grenswaarden
In diezelfde lijn ligt ook de ontwikkeling van de grenswaarden voor asbest. Die zijn behoorlijk strenger geworden. ‘Pure noodzaak. Risico’s zijn simpelweg niet meer van deze tijd’, stelt Schreuder. ‘In 2014 zijn de grenswaarden voor chrysotiel asbest aangepast. Per 2017 volgde de invoering van een lagere grenswaarde voor blootstelling aan asbest amfibolen. Het leek of die verlaging er “opeens” was, maar hier is lang naartoe gewerkt. De jaren vorderden, we kregen steeds dieper inzicht in de risico’s van asbest. En dus werden de grenswaarden naar beneden bijgesteld. Dit proces zal zich alleen maar voortzetten.’
Altijd weer die paniek
Tekenend voor de branche is de manier waarop er steeds weer op wijzigingen - zoals de verlaging van de grenswaarden - gereageerd wordt. ‘Bij iedere wijziging heerst er in eerste instantie paniek. Struikelen ketenpartners over elkaar heen en kenmerkt de markt zich door stress. Jaren later blijkt die onrust toch niet op zijn plaats. De wijzigingen blijken alsnog prima werkbaar, goed uitvoerbaar en zelfs betaalbaar. Laten we hier onze lering uit trekken. Paniek brengt ons nergens’, zegt Schreuder.
Stap voor stap
Al met al kijkt Schreuder tevreden terug op 25 jaar asbestverbod. ‘We zijn goed bezig om Nederland asbestveilig te maken. Het weghalen van de asbestdaken voor 2024 is de volgende grote stap. Het is goed en noodzakelijk dat de overheid deze stap neemt. Wat mij betreft is dit een voorloper van meer verboden. Neem de asbesthoudende vloerzeiltjes, die nog bij veel mensen thuis liggen en die gevaarlijk zijn om zelf weg te halen. Ik denk dat het prima haalbaar is om het weghalen van de zeiltjes als verplichting bij de woningbouwverenigingen neer te leggen.’
Nadelen van een kleinere wereld
Zoals alle tijden kenmerkt ook de huidige asbestperiode zich door uitdagingen. We kunnen nog zoveel doen om asbest uit onze samenleving te weren; het wordt ons soms nog steeds lastig gemaakt. In dit geval doelt Schreuder op internet. ‘De wereld is door internet een stuk kleiner geworden. Producten van een Chinese fabrikant blijven gevaarlijk. Als iets in China minder dan 10% asbest bevat, dan is het zogenaamd “asbestvrij”. Zo kwam pas in het nieuws dat er duizenden kacheltjes met asbesthoudend materiaal te koop waren bij een Nederlandse bouwmarkt. Sowieso kunnen consumenten rechtstreeks uit China bestellen door de opkomst van bestelwebsites.’
Behoort asbest over 25 jaar tot het verleden?
Schreuder benadrukt met klem dat het verschil met 1993 levensgroot is. ‘Zoals ik vertelde, werden er vóór het asbestverbod hier in Nederland nog vele tonnen aan asbest ingevoerd en verwerkt. We zijn als branche dus van ver gekomen. De afgelopen 25 jaren waren interessant. Er is veel goed werk verricht. De komende 25 jaar worden minstens zo interessant. Dit moeten namelijk de jaren worden waarin we definitief afrekenen met asbest. Asbest kan over 25 jaar in Nederland definitief tot het verleden behoren. We kennen de risico’s, nemen ze serieus en moeten vastberaden doorgaan.’
